Collapse en transitie, een winterse column, 2019
Deze column schreef ik voor het Droomjournaal van de Vereniging voor de studie van Dromen. Dit is een echt winterse column, want een uitgebreide versie, dus veel leesvoer. De illustraties zijn ook door mij vormgegeven. Ik wens je veel inspiratie toe en veel ruimte om te collapsen naast de boom……
In de vorige column heb ik het thema winterslaap besproken in verband met de behoefte aan een winterslaap (die misschien meerdere van jullie wel kennen) en de wens om bewust(er) in te tunen op cyclische processen, zoals die van de seizoenen, dag en nacht, zon en maan, waken en slapen. Dan zijn er nog de bardo-cycli, althans ik noem ze zo en doel daarmee op de scharniermomenten. Dit zijn de fases tussen wat voorbij is en nog komen gaat, bijv. de fase voor het slapen gaan. De transitie waar ik in deze column op doel, zie ik ook als een tussenfase en wel een van behoorlijke omvang. Ik doel namelijk op de overgang tussen het Vissen- en het Watermantijdperk.
De behoefte aan een winterslaap heb ik eerst uitgewerkt in een performance met de titel ‘Collapse’. Daarna heb ik meerdere werken gemaakt met die titel en ook mijn visie uitgewerkt. Deze blijft zich verder ontwikkelen.
De Collapse houdt verband met de behoefte aan unplugged leven, gecombineerd met een terugtrekken op jezelf, at least for a while. Ken je dat gevoel van ‘unplugged’ zijn? Het lijkt in onze huidige samenleving bijna ondenkbaar. Omdat ik in verband met hoog-sensitiviteit (de wetenschappelijke term is sensory processing sensitivity) snel overprikkeld raak, heb ik mezelf aangeleerd regelmatig te ‘unpluggen’, op meerdere manieren en momenten. Een winterslaap is seizoensgebonden, maar ik trek het un-pluggen door naar alle seizoenen, dus ook de zomer. ‘Afgelopen zomer’ klinkt vreemd nu ik het typ, het lijkt al zooo lang geleden, nu we door winter worden omgeven.
Afgelopen zomer waren het duinen, zand, zon en zee die me hielpen bij het unpluggen:
Ik wil nu alleen nog maar laten, alleen nog maar laten
Alleen nog maar zijn, met zomer, zon, zand en zee
Opgaan in het water, de lucht erboven, het oneindige landschap
En dan de Maan en haar nachten
Dompel mij in leegte, vertes en dichtbij
(uit logboeknotities, sept.2019)
Naast ‘the collapse’ bedacht ik een ‘instant collapse’ als een ‘passiviteit’, die je dagelijks zou kunnen inlassen. Buiten zomer en winter zijn er immers altijd periodes, dagen of momenten, die met dit verlangen gepaard gaan. Unplugged en prikkelarm (of liever prikkelvrij) de nacht ingaan om te slapen, sluimeren en dromen, ervaar ik sowiso als essentieel.
De instant collapse kan ook toegepast worden op je werk. Het helpt je te ontspannen, diep te ontspannen, en is daarmee uitermate geschikt voor de gestresste, overwerkte, druk bezette, of soms zelfs opgefokte westerse mens. Kan deze mens zich echter nog wel ontspannen? Volgens Alan Wallace niet en sinds ik me intensief bezighoud met het gedachtengoed van het Tibetaans boeddhisme en de droomyoga begrijp ik pas echt hoe waar dit is. Een verhelderend citaat uit ‘Wakker dromen’ geeft de staat van zijn, of beter ‘niet zijn’ weer:
’s Nachts verdwijnen de uiterlijke verschijnselen en vormen, ze maken plaats voor een innerlijke film. We leven voornamelijk in dit ‘substraatbewustzijn’, maar alle verschijnselen zijn van een voorbijgaande aard.
De westerse wetenschappelijke traditie beschouwt de normale toestand van wakker zijn als de optimale wakkerheid. Het boeddhisme daarentegen beschouwt het normale wakkere bewustzijn op zichzelf als een droomtoestand t.o.v. onze diepste dimensie van bewustzijn. Het boeddhisme gaat ervan uit dat er 3 bewustzijnstoestanden bestaan- waken, slapen en dromen- en dat de grofste bewustzijnstoestand, die zich het minst leent voor spirituele ontwikkeling en die de minste buigzaamheid bezit –verrassend genoeg- de ‘gewone’ wakkerheid is.
(uit ‘Wakker Dromen’ van Alan B. Wallace, blz.102)
Alan Wallace refereert aan de westerse wetenschappelijke traditie, die ook tot zijn achtergrond behoort. Hier vloeit een manier van leven uit voort die wel gekend wordt als rationeel wetenschappelijk en materialistisch. Een instelling, die dus vanuit boeddhistische visie gezien wordt als star en ongeschikt voor de spirituele ontwikkeling. C.G. Jung noemde dit een ‘eenzijdige instelling’. Volgens Alan B. Wallace gaat deze instelling (die je ook zou kunnen zien als een diep gewortelde modus) gepaard met een voortdurende beweging van agitatie en dofheid, die elkaar afwisselen. Hij beschrijft daarmee de ‘ratrace’ van ons hectische, op prestatie gerichte westerse leven, die binnen het boeddhistische gedachtengoed synoniem is voor ‘samsara’. De collapse, die ik ontwikkeld heb, is eigenlijk een antwoord op deze eenzijdige instelling.
Het is een oefening, die je helpt de slag te maken van dofheid naar bewustheid en van daaruit naar helderheid en de volgende stappen in je spirituele beoefening, zoals bijvoorbeeld shamatha, vipassana, droomwerk, yoga of mindfullness.
De andere slag is die van agitatie via de collapse naar bewustheid etc. Daartoe heb ik een werp-wand-concept ontwikkeld, die ik niet in deze, maar mogelijk in de volgende column zal toelichten. Ik vermoed dat dit ontwerp gevolgd gaat worden door een eigentijds ontwerp voor een portal of een vortex. We bevinden ons namelijk in een transitie, die een enorme stimulans betekent op het gebied van het collectief bewustzijn, waarbij je belangrijke stappen kunt zetten inzake je persoonlijke spirituele en/of kunstzinnige ontwikkeling. Het betreft een shift, die wij niet bepalen of bedenken, maar waar we wel op kunnen anticiperen, bijvoorbeeld met behulp van droomwerk of kunst. Als kunstenaar en droomwerker doe ik niet anders en ook niets liever, want voor mij is deze shift meer dan welkom. Ik ben wellicht niet de enige.
Jaren geleden had ik een zg. archetypische droom, die deze shift reeds aankondigde:
Een nieuwslezer bericht via de radio dat er 9 miljoen mensen zijn omgekomen. Het droom-ik bevindt zich aan de rand van de gebeurtenis, waarbij zich deze ramp voltrekt. Het hangt er als het ware boven. Treinen ontsporen en andere voertuigen crashen, waarbij passagiers en bestuurders op een raster terechtkomen, een grid van vierkanten en rechte lijnen, waar doorheen een enorme diepte te zien is. Ver, heeeeel ver daaronder, nauwelijks zichtbaar, ziet het droom-ik een miljoenenstad.
De slachtoffers grijpen zich in doodsangst vast aan het raster, zij die ernaast grijpen tuimelen in de gapende leegte.
Je zou kunnen zeggen dat hier ook een collapse plaats vindt, een massale collapse wel te verstaan en misschien wel het instorten van dit rationeel wetenschappelijke systeem, dat het westerse denken heeft beheerst, maar uiteindelijk overheersend werd. De collapse in deze droom is een schijnbaar onverwachte en beslist ook onvrijwillige, zoals het droom ego kan waarnemen.
De instant collapse, die ik voorstel, is er voor degene, die vrijwillig zou willen toegeven aan een behoefte om te zakken, neer te gaan en diep te ontspannen. De collapse helpt bij het loslaten van zaken, die je denken tezeer bezig houden en zo je dagbewustzijn vertroebelen. Diepe ontspanning wordt ook nagestreefd bij het beoefenen van droomyoga. Je bevordert deze ontspanning uiteindelijk om wakker te worden. Wakker zoals ‘echt wakker’ bedoeld wordt binnen de Tibetaans boeddhistische traditie. Dit is tevens voorwaarde om de volgende stap te kunnen zetten in het proces van transitie.
Kortom: De collapse beoefenen betekent een eerste stap ter bevordering van ontspanning en ‘laten’. Het is een oefening die lijkt op de ‘lijkhouding’ (savasana). Patricia Garfield schrijft hierover in haar boek ‘Creatief dromen’. Ze sluit prima aan bij momenten of periodes van dofheid, met het verschil dat je soms eerst echt goed moet slapen en waar leent een winter zich nu eigenlijk beter voor?
In een volgende blog kun je lezen over mijn visie en toelichting met betrekking tot de collapse.
Veel inspiratie gewenst
Francis te Brake
Pact23.com
Shelter36.nl