Column voorjaar 2023
Lao-Tzu en the monkey mind
Ten tijde van crises en toenemende chaos kan droomwerk veel betekenen, met name als het gaat om het versterken van de basis in jezelf. Het schijnt dat Lao-Tzu belangrijke uitspraken gedaan heeft, die daarmee verband houden. Lao-Tzu (ook wel ‘de oude meester’) was een Chinees filosoof en mysticus, die vermoedelijk leefde in de periode rond 600-500 v.C. Het volgende citaat gaan we nader bekijken:
Sla acht op je gedachten; zij worden woorden.
Sla acht op je woorden; zij worden handelingen.
Sla acht op je handelingen; zij worden gewoontes.
Sla acht op je gewoontes; zij worden karakter.
Sla acht op je karakter; het wordt jouw lot.
(Lao-Tzu)
Door op deze uitspraken te reflecteren en ze toe te passen tijdens het droomwerk, krijg je meer inzicht in de houding van het droom-ik, het ego en de achterliggende structuur.
Eerst enige toelichting op het begrip ‘ego’: Het ego (Latijns voor ‘ik’) kun je beschouwen als het centrum van de persoonlijkheid, die tijdens de kindertijd wordt ontwikkeld. Het ego heeft een belangrijke functie met betrekking tot het sociale verkeer en het functioneren in de maatschappij. Het heeft tevens een keuze-makende functie en richt de bewustheid. Idealiter werkt het ego door de rede, het menselijke denkvermogen. Filosofen onderscheiden twee manieren van denken: het subjectieve denken (gebaseerd op meningen) en de filosofische methode (gericht op het streven naar ware kennis).
Lao-Tzu waarschuwde met name voor het subjectieve denken, dat ook wel ’the monkey mind’ wordt genoemd:
“Het ego is als een aap, die door de jungle springt: gefascineerd door de zintuigelijke wereld schiet het van het ene verlangen naar het volgende, van het ene conflict naar het volgende. Laat de aap los. Laat verlangens los. Laat conflicten los. Laat ideeën los. Blijf in het centrum en observeer.” (Lao-Tzu)
Onze maatschappij is te vergelijken met de jungle, die in het citaat genoemd wordt. Lao-Tzu pleit ervoor om de gehechtheid eraan los te laten. Zich bewust worden van the monkey mind en de rol van het ego betekent een eerste stap uit de vicieuze cirkel van zintuigelijke afleiding en het subjectieve denken. Dit kun je bijvoorbeeld doen door het droom-ik te observeren en van daaruit de verbanden te ontdekken met het waak-ik en het ego. Vaak blijkt dat het ego een onafhankelijke positie heeft ingenomen, verbonden met gedachten, overtuigingen, patronen en gedrag, die het leven van de persoon in hoge mate beïnvloeden en een eenzijdige gerichtheid veroorzaken.
Door het proces, dat met droomwerk op gang wordt gebracht, krijg je echter weer toegang tot de mogelijkheden en het potentieel die daarachter verborgen liggen. Bovendien worden deelnemers zich meer bewust van de eigenlijke functie van het ego en kunnen zij deze functie herstellen.
Het droomwerk staat op die manier in dienst van het ontwikkelen van het integratieve zelf. Dit kun je vergelijken met het individuatie-proces, een term die Carl Gustav Jung hanteerde voor de groei naar werkelijke volwassenheid. Indirect betekent dit dat het ego zich dienstbaar opstelt ten aanzien van het integratieve zelf, die de plek achter het stuur gaat innemen. Dat je daarmee invloed uitoefent op je lot, wordt, als je het citaat van Lao-Tzu nog eens leest, nu ook duidelijk.
http://shelter36.nl/droomwerk-shelter36/
Francis te Brake, kunst en droomwerk, maart 2023, Deventer